Koncentruję się na Tobie! Budowanie Muzycznej Relacji Dziecka i Terapeuty cz. I Blog

Zapraszam Was bardzo serdecznie to przeczytania krótkiego/długiego (to pojęcie względne ?) tekstu o muzycznej relacji, którą terapeuta wraz z dzieckiem nawiązują podczas procesu muzykoterapeutycznego. Chciałabym się z Wami podzielić ważnymi dla mnie założeniami i sposobami budowania tej relacji. Opisuje pewien obszar zainteresowania – założenia. Nie jest to schemat i nie chcę tego opisywać w taki sposób. Schemat jest poza tym niemożliwy gdy pracujemy z jednostką i poznajemy ją całościowo.

Teraz uwaga! Napiszę o oczywistości. Nie mogę i nie chcę opisywać o schematach bo każdy jest INNY –  biorąc pod uwagę doświadczenia, wiek, trudności, możliwości, chęci, preferencje, potrzeby, różne czynniki społeczne, kulturowe, ekonomiczne wpływające na dziecko w danej chwili. Zacznijmy zatem od początku…

Muzykoterapia aktywna (czyli taka która muzycznie angażuje uczestnika terapii za pomocą śpiewu, grania, tworzenia, improwizowania, ruchu)  prowadzona na wczesnym etapie rozwojowym dziecka jest terapią skoncentrowaną na dziecku (Child-Centered Music Therapy). Jej korzenie są ściśle związane z psychologią humanistyczną Carla Rogersa, która opiera się na realizowaniu potrzeb dziecka, respektowaniu jego naturalnego dążenia do rozwoju i kierowania sobą. Jest ona niedyrektywna, co oznacza, że terapeuci nie starają się kontrolować dziecka ani zmieniać jego działań, ale za pomocą działań muzycznych, odpowiednich doświadczeń muzykoterapeutycznych, technik i nawiązywanej dzięki nich relacji (która stanowi jeden z istotniejszych elementów terapii!) stwarzają każdemu dziecku przestrzeń do samorealizacji. Celem tego podejścia jest poznanie przez dziecko samego siebie (osiągnięcie samoświadomości) oraz umiejętne kierowanie sobą po to, aby mogło się rozwijać, poznawać swoje otoczenie oraz nawiązywać relacje z innymi. Relacja pomiędzy dzieckiem a terapeutą jest możliwa dzięki właściwym terapeutycznym warunkom, do których zalicza się: prawdziwość, akceptację, wrażliwe zrozumienie oraz empatię. Muzyczna zabawa, a w niej relacja terapeutyczna, ma uwalniać w dziecku „autonomiczną, konstruktywną, postępującą, kreatywną, samouzdrawiającą moc” (G.L. Landreth, Terapia zabawą, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012). Dopiero gdy terapeuta przyjmie punkt widzenia dziecka, jego „wewnętrzny układ odniesienia”, będzie w stanie zrozumieć jego działania, dążenia i pragnienia.

W terapii, w której środkiem do dotarcia do dziecka jest muzyka, instrumenty, aktywności muzyczne, duże znaczenie ma przestrzeń, gdzie dziecko może nabywać nowe umiejętności – w tym umiejętności społeczne – ćwicząc już pozyskane.

Garry Landreth sformułował zasady odnoszące się do potrzeb dziecka i dotyczące nawiązywania relacji z dziećmi, które stanowią podstawę terapeutyczną oraz charakteryzują właściwą postawę osoby dorosłej względem dziecka. One jak najbardziej wpisują się w zasady pracy muzykoterapeutycznej:

(1) dzieci nie są miniaturowymi dorosłymi;

(2) dzieci są ludźmi;

(3) dzieci są wyjątkowe i godne szacunku;

(4) dzieci są odporne na przeciwności losu;

(5) dzieci przejawiają wrodzone zdolności rozwojowe;

(6) dzieci są zdolne do pozytywnego kierowania sobą;

(7) naturalnym językiem dzieci jest zabawa/muzyka;

(8) dzieci mają prawo do milczenia;

(9) dzieci poprowadzą doświadczenie terapeutyczne we właściwym kierunku;

(10) rozwoju dziecka nie można przyspieszyć.

Autor kończy stwierdzeniem: „najważniejszych rzeczy na temat dzieci można się dowiedzieć tylko od dzieci”.

Muzyczne zasady które warto przestrzegać w terapii, stanowią wytyczne dotyczące budowania i rozwijania muzycznej relacji:

  • aktywne słuchanie dziecka – czyli obserwowanie jego działań i odzwierciedlanie tych działań za pomocą muzyki – w improwizowanej piosence, improwizacji instrumentalnej;

 

  • tworzenie narracji muzycznej – opisywanie słowami tego, co dziecko robi w danej chwili, przyłączanie się do muzycznej zabawy, podążanie za dzieckiem bez wprowadzania zmian czy zakłócania aktywności dziecka;

 

  • pomaganie nie wyręczanie – pragniemy przekazać dziecku aby samo próbowało grać na instrumentach, aby samo decydowało na czym gra i jak, aby samo mogło podejmować decyzje, aby samo mogło przychodzić i odchodzić od muzycznych aktywności;

 

  • naśladowanie – jego aktywności czy reakcji jako sposobu nawiązania wstępnej relacji z dzieckiem, również w piosence;

 

  • kierowanie/inspirowanie jego uwagi na instrument –> działanie muzyczne –> człowieka –> grupę innych ludzi –> świat;

 

  • respektowanie jego potrzeb – odzwierciedlanie ich w muzyczny sposób; jeżeli widzimy, że dziecko w danej chwili nie chce uczestniczyć albo jest przestymulowne to my odpuszczamy – cisza też jest muzyką!

 

  • budowanie partnerstwa, opartego na wzajemnym szacunku, kompromisie, ciągłym kontakcie i zrozumieniu w muzycznych działaniach tutaj pokazujemy dziecku, że oprócz niego jest jeszcze ktoś inny – terapeuta, rodzic, inne dziecko.

 

Podejście skoncentrowane na dziecku zatem zachęca do nawiązywania i podtrzymywania interakcji, przechodząc do wyższych poziomów interakcji – dłuższych i trwalszych; od zachowań muzycznych do zachowań niemuzycznych – społecznych, emocjonalnych, które dziecko może generalizować i realizować w innych obszarach życia.

Oczywiście jest wiele innych form dotarcia do dziecka z które opierają się na innych zasadach, narzędziach, środkach. Jednakże, ta która jest mi nad wyraz bliska i którą stosuję w pracy terapeutycznej, opisana jest powyżej.

Muzyczne, relacyjne działania mogą wykorzystywać rodzice, którzy uczestniczą z dzieckiem na zajęciach – mogą obserwować, a potem zachęcani przez terapeutów, sami próbować takich działań w domu/na zajęciach przy wsparciu terapeuty. Pamiętajmy, że muzyka jest tak uniwersalna, elastyczna i różnorodna, że stopniowo każdy znajdzie coś dla siebie. I to jest w tym fascynujące (więcej o podejściu skoncentrowanym na rodzinie czyli Family-Centered Music Therapy niebawem 🙂 ).

Zatem muzykoterapia skoncentrowana na dziecku to nic innego jak 100 % uważności na drugą osobę za pomocą muzyki.